Nhượng quyền thương hiệu là một chiến lược phát triển hỗn hợp bao gồm marketing, phân phối và kinh doanh. Trong đó, tổ chức sở hữu thương hiệu (bên nhượng quyền) cấp phép cho cá nhân hoặc doanh nghiệp (bên nhận quyền) quyền kinh doanh, dựa trên tài sản trí tuệ. Mục tiêu nhượng quyền thương hiệu là giúp phát triển nhận biết thương hiệu và gia tăng về tài chính giữa hai bên.
Hay có thể hiểu nhượng quyền là cho phép một cá nhân, tổ chức nào đó kinh doanh sản phẩm, mô hình, cách thức kinh doanh dựa trên hình thức và phương pháp kinh doanh đã có trên thị trường từ trước.
Trong giao dịch này, bên nhượng quyền cung cấp các sản phẩm, công thức, mô hình, cách thức kinh doanh cho bên mua nhượng quyền. Đổi lại, bên mua nhượng quyền cần trả một số tiền nhượng quyền nhất định hoặc một phần trăm doanh thu nào đó từ việc kinh doanh sản phẩm. Tùy vào từng trường hợp, thương hiệu và hoàn cảnh, các điều kiện trao đổi này sẽ linh hoạt tùy theo thỏa thuận của hai trong hợp đồng.
Ý nghĩa của từ nhượng quyền thương hiệu
Từ Franchise có nguồn gốc tiếng Pháp “france”, nghĩa là “freedom” (tự do) hay “privilege” (đặc quyền). Do cách chuyển ngữ từ trước, chiến lược này thường được dịch “nhượng quyền kinh doanh” hay “nhượng quyền thương mại”, nhiều nguồn trên internet vẫn sử dụng từ nguyên gốc Franchise, tuy nhiên một số không chú ý đến sự khác biệt giữa hai từ Franchise và Franchising.
Phân biệt Franchise và Franchising
Mặc dù cả hai từ Franchise và Franchising đều là danh từ, nhưng ý nghĩa của hai từ này hoàn toàn khác nhau.
- Franchise: là một sự cấp phép (địa điểm, đơn vị kinh doanh theo hình thức nhượng quyền)
- Franchising: là một loại hình hoạt động kinh doanh nhượng quyền.
Nhượng quyền thương hiệu phổ biến và được gọi chung cho hai từ Franchise và Franchising, bao gồm “sự cấp phép” và “loại hình hoạt động kinh doanh nhượng quyền”.
Những hình thức nhượng quyền thương hiệu
Nhượng quyền công việc
Đây là hình thức nhượng quyền với vốn đầu tư thấp, bên nhận quyền thường là một cá nhân tại những địa phương, muốn bắt đầu công việc kinh doanh và điều hành doanh nghiệp một mình. Bên nhận quyền sẽ phải mua một số trang thiết bị, sản phẩm, phương tiện…với mục tiêu đáp ứng hoàn thành tốt công việc. Một số dịch vụ thuộc nhóm này bao gồm: đại lý vé máy bay, địa lý du lịch, xe bán cà phê, dịch vụ sửa chữa máy lạnh, vệ sinh, sửa chữa lắp đặt, bất động sản, vận chuyển, tổ chức sự kiện hoặc các khu vui chơi dành cho trẻ em.
Nhượng quyền sản phẩm (hoặc phân phối sản phẩm)
Hình thức nhượng quyền này dựa trên nền tảng sản phẩm, được tạo dựng trên mối quan hệ giữa nhà sản xuất và đại lý phân phối. Tại hình thức này, bên nhận quyền phân phối các sản phẩm của bên nhượng quyền. Bên nhượng quyền cấp phép nhãn hiệu của mình, nhưng không cung cấp toàn bộ (chỉ cung cấp một phần), hướng dẫn hệ thống kinh doanh, vận hành doanh nghiệp.
Hình thức này sử dụng chủ yếu tại những ngành hàng/ sản phẩm lớn, như ô tô, phụ tùng sửa chữa ô tô, máy bán hàng tự động, máy vi tính, xe đạp, xe máy, các thiết bị gia dụng… Nhượng quyền sản phẩm tại ngành bán lẻ chiếm tỷ lệ cao nhất trong tổng doanh thu của doanh nghiệp nhượng quyền. Đôi khi bên nhượng quyền cấp giấy phép một giai đoạn của quá trình sản xuất cho bên nhận quyền, tương tự như trường hợp của thương hiệu sản xuất nước giải khát Coca-cola và Pepsi.
Nhượng quyền mô hình kinh doanh
Bên nhận quyền mô hình kinh doanh được sử dụng thương hiệu của bên nhượng quyền, điểm khác biệt và quan trọng trong mô hình này là bên nhận quyền được đầu tư, hướng dẫn vận hành, marketing sản phẩm hoặc dịch vụ.
Tại hình thức này, bên nhượng quyền đã thiết lập và sẽ cung cấp một kế hoạch và quy trình thực hiện chi tiết về mọi hoạt động, cung cấp việc đào tạo, chuyển giao và hỗ trợ liên tục với mục tiêu kiểm soát chất lượng. Hình thức nhượng quyền mô hình kinh doanh là hình thức nhượng quyền phổ biến số 1 trong tất cả các hình thức nhượng quyền, phổ biến là cửa hàng thức ăn nhanh, quán cà phê, quán trà sữa, cửa hàng bán lẻ, nhà hàng, phòng tập thể hình và nhiều lĩnh vực khác…
Nhượng quyền đầu tư
Trong trường hợp dự án có quy mô lớn, đòi hỏi vốn đầu tư lớn như các dự án bất động sản, khu công nghiệp, khách sạn, nhà hàng lớn. Các bên nhận quyền đầu tư, sẽ tham gia góp vốn và đứng vào đội ngũ quản lý để vận hành công việc kinh doanh, và tạo ra lợi tức từ khoản đầu tư ban đầu của mình, sau đó thu hồi vốn và gia tăng tỷ lệ lợi nhuận.
Nhượng quyền chuyển đổi
Hình thức này phù hợp với doanh nghiệp đã có một lượng chi nhánh hoạt động hiệu quả và có mục tiêu phát triển thương hiệu mạnh hơn, phủ rộng hơn. Tại những địa điểm bên nhượng quyền đã hoạt động ổn định và có doanh thu tốt, có thể chuyển đổi những địa điểm này cho bên nhận quyền, nhượng lại (cửa hàng, cơ sở vật chất, con người…) cho bên nhận quyền. Hiểu đơn giản hơn, hình thức này yêu cầu bên nhận quyền chỉ cần đầu tư hoặc trực tiếp tham gia quản lý địa điểm có sẵn với doanh thu ổn định.
Vai trò của bên nhượng quyền thương hiệu và bên nhận quyền
Bên nhượng quyền cung cấp cho bên nhận quyền nhiều hình thức hỗ trợ khác nhau, đồng thời thực hiện quyền kiểm soát đối với một số hoạt động của bên nhận quyền khi cần thiết với mục tiêu bảo vệ tài sản thương hiệu, tài sản trí tuệ của mình, và cũng để đảm bảo bên nhận quyền tuân thủ những thỏa thuận, nguyên tắc đã cam kết.
Để đổi lấy việc sử dụng tài sản thương hiệu và cung cấp hướng dẫn, hỗ trợ hoạt động kinh doanh, bên nhận quyền sẽ trả cho bên nhượng quyền một khoản tiền, đây được gọi là “phí nhượng quyền (up-front fee)” ban đầu, và phí “hoạt động (royalty fee)” liên tục cho những hoạt động kinh doanh sinh lời tiếp theo.
Bên nhượng quyền có rất ít hoặc không có vai trò trong việc quản lý hoạt động kinh doanh hàng ngày, vì bên nhận quyền thường sẽ là một nhà điều hành độc lập (doanh nghiệp/ cá nhân), tuy nhiên trong một số trường hợp, với mục tiêu đảm bảo chất lượng và sự đồng bộ, bên nhượng quyền sẽ yêu cầu, tham gia trực tiếp hoặc toàn quyền vận hành.
Trong trường hợp bên nhượng quyền không tham gia vào bất kỳ hoạt động kinh doanh, sẽ phải cung cấp một loạt các tài liệu hướng dẫn, giải pháp vận hành kinh doanh và duy trì tài sản thương hiệu.
Ưu điểm của hình thức nhượng quyền thương hiệu
Mở rộng nhận diện thương hiệu: ưu điểm quan trọng nhất của chiến lược nhượng quyền thương hiệu là giúp thương hiệu phủ rộng và tăng nhận diện nhanh chóng với việc liên tục xuất hiện các địa điểm có chứa nhận diện thương hiệu.
Tạo được quỹ vốn lớn: nhiều doanh nghiệp có tiềm năng, quy trình, con người và thương hiệu nhưng thiếu nguồn vốn để phát triển các địa điểm mới. Bên nhận quyền sẽ cung cấp một khoản phí nhượng quyền cố định và phí bản quyền liên tục giúp doanh nghiệp nhượng quyền có thể tạo được quỹ tiền mặt, giúp tự tin, mạnh mẽ trong việc phát triển doanh nghiệp/ thương hiệu.
Phát triển đội ngũ giỏi: Việc mở rộng nhiều địa điểm, yêu cầu doanh nghiệp nhượng quyền phải sở hữu đội ngũ có kỹ năng được đào tạo và có năng lực xuất sắc để theo kịp tốc độ phát triển. Điều này giúp loại bỏ những nhân viên không phù hợp, đồng thời những cá nhân xuất sắc sẽ có nhiều kinh nghiệm, khi liên tục phát triển những địa điểm mới với quy mô, văn hoá, lịch sử khác nhau.
Sở hữu hệ thống: Nhượng quyền thương hiệu mở rộng địa điểm và nhân rộng hệ thống kinh doanh, hệ thống phân phối và tính đồng bộ của mọi hoạt động. Nhượng quyền thương hiệu dựa trên hoạt động kinh doanh đã được chứng minh thực tế thông qua các địa điểm, những cá nhân nhận nhượng quyền đang hoạt động hiệu quả.
Tạo ra luồng doanh thu mới: khi bắt đầu thực hiện nhượng quyền thương hiệu, doanh nghiệp nhượng quyền đã tạo ra một luồng doanh thu mới từ phí nhượng quyền và phí bản quyền liên tục.
Các phương pháp nhượng quyền thương hiệu
- Nhượng quyền toàn diện
Đây là phương pháp nhượng quyền “trọn gói”. Theo đó các hạng mục thương hiệu bao gồm: Bộ nhận diện thương hiệu, công thức, công nghệ, sản phẩm, dịch vụ cùng hệ thống các quy trình và nhiều tài liệu khác sẽ được cung cấp, đào tạo cho bên nhận quyền.
Hai khoản phí bao gồm phí bản quyền liên tục và phí nhượng quyền ban đầu sẽ được bên nhận quyền thanh toán cho bên nhượng quyền, với một hợp đồng có thời hạn 5 đến 30 năm.
Các khoản đầu tư về thiết kế, xây dựng, chi phí thiết bị, tiếp thị, quảng cáo… có thể sẽ được bên nhượng quyền hỗ trợ.
- Nhượng quyền không toàn diện
Nhượng quyền không toàn diện, được thực hiện chỉ trên một phạm vi nhất định mà bên nhượng quyền cấp phép. Ví dụ như công thức sản phẩm, hình ảnh thương hiệu…
Với phương pháp này, bên nhượng quyền thường không can thiệp nhiều vào trong khâu vận hành, cũng như sản xuất với bên nhận quyền.
- Nhượng quyền có tham gia quản lý
Với các loại hình kinh doanh chuỗi F&B – Khách sạn, thì phương pháp nhượng quyền có tham gia quản lý thường được áp dụng.
Tại phương pháp này, bên nhượng quyền sẽ cung cấp tài sản thương hiệu, hình thức kinh doanh, tuyển dụng, đào tạo, cung cấp người quản lý và điều hành địa điểm nhượng quyền.
Phương pháp này giúp đảm bảo chất lượng, duy trì sự ổn định và đồng bộ của sản phẩm và dịch vụ.
- Nhượng quyền có tham gia đầu tư vốn
Tại phương pháp này, bên nhận quyền sẽ đầu tư vào công ty nhượng quyền, thông qua đó sẽ có sự can thiệp vào việc điều hành kinh doanh của bên nhượng quyền.
Phương pháp này phù hợp với những doanh nghiệp nhượng quyền muốn khai phá thêm các thị trường mới nhưng không có đội ngũ và quy trình vận hành phù hợp.
Thỏa thuận nhượng quyền
Thỏa thuận nhượng quyền thương hiệu là hợp đồng pháp lý, ràng buộc giữa bên nhượng và nhận quyền. Hợp đồng này giải thích tất cả các quyền và nghĩa vụ cho cả hai bên, đảm bảo tính toàn vẹn của hệ thống nhượng quyền và thương hiệu. Đây là một trong những tài liệu quan trọng mà bên nhận quyền tiềm năng sẽ yêu cầu xem xét.
Một hợp đồng thỏa thuận nhượng quyền không cần quá dài, hãy cố gắng làm nó ngắn gọn, rõ ràng và công bằng, những vấn đề cần được nêu trong hợp đồng nhượng quyền thương hiệu thường sẽ bao gồm:
- Phí nhượng quyền lần đầu và phí bản quyền liên tục
- Các mốc thời gian mở nhượng quyền
- Các biện pháp bảo vệ thương hiệu
- Thông số kỹ thuật cho thiết bị sử dụng, vật tư và hàng tồn kho
- Thời hạn của thoả thuận và các điều kiện gia hạn
- Các quy tắc liên quan đến việc chuyển nhượng cho bên thứ 3
- Điều kiện chấm dứt hợp đồng
- Các nghĩa vụ sau khi chấm dứt
- Thoả ước không cạnh tranh trong phạm vi quy định
- Yêu cầu bán hàng tối thiểu
- Các tranh chấp phát sinh sẽ được giải quyết như thế nào? hoà giải hay tòa án?
Tài liệu hướng dẫn bên nhận quyền thương hiệu
Hãy đảm bảo mọi chi tiết được thể hiện rõ ràng và có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Một bộ tài liệu định hướng và hướng dẫn bên nhận quyền sẽ bao gồm những nội dung:
- Cẩm nang thương hiệu
- Hệ thống nhận diện thương hiệu
- Bộ tiêu chuẩn văn hoá thương hiệu
- Bộ quy tắc ứng xử với nhà cung cấp/ đối tác
- Bộ quy tắc ứng xử với khách hàng
- Quy trình kiểm soát chất lượng
- Tuyển dụng và đào tạo nhân viên
- Quy trình thực hiện cung cấp sản phẩm/ dịch vụ
- Hỗ trợ trang thiết bị, vật dụng
- Thông số trang thiết bị phục vụ
- Chính sách thực hiện
- Xử lý khủng hoảng
Những lưu ý khi quyết định mua nhượng thương hiệu
Nghiên cứu thị trường kỹ càng
Dù là bắt đầu khởi sự doanh nghiệp mới hay mua nhượng, điều đầu tiên bất cứ chủ quán nào cũng cần làm là nghiên cứu thị trường. Liệu loại sản phẩm bạn định mua nhượng quyền có phù hợp với thị trường không? Thương hiệu này thực chất có tốt như bạn nghĩ? Địa điểm, không gian, quy mô này liệu có phù hợp với thực khách ở khu vực này? Thời điểm thu hồi vốn là bao nhiêu và bạn có chấp nhận được mức này không?
Chưa kể là, với một số thương hiệu nhất định, quy định về mặt bằng, khoảng cách địa lý giữa các cửa hàng… còn là một điều khoản bắt buộc của nhượng quyền. Hãy nghiên cứu thật kĩ càng trước khi đưa ra bất cứ quyết định nào.
Tính pháp lý của hợp đồng, thương hiệu nhượng quyền
Nếu không muốn mất một số tiền lớn mua nhượng quyền để sau đó hàng loạt các cửa hàng cùng tên mở ra cạnh tranh mà không tốn xu nào, hãy kiểm tra chắc chắn thương hiệu đã đăng ký bản quyền, được pháp luật bảo hộ.
Bên cạnh đó, hãy kiểm tra kĩ càng các điều khoản, quyền lợi cũng như nghĩa vụ của mình trong hợp đồng nhượng quyền. Hãy đảm bảo rằng công việc kinh doanh trong tương lai sẽ không gặp trục trặc vì những sơ suất, bất cẩn lúc ban đầu.
Chi phí phát sinh
Bên cạnh chi phí mua nhượng quyền cũng như khoản phần trăm doanh thu phải trả cho thương hiệu, các cơ sở kinh doanh cũng phải chịu không ít chi phí phát sinh. Ngoài các chi phí cửa hàng nào cũng có như mặt bằng, thiết bị, nhân viên… các cửa hàng còn phải chi thêm nhiều khoản để đảm bảo tính đồng nhất với thương hiệu như trang trí, thiết bị, sắp đặt cũng như nguyên vật liệu mua chính hãng.
Tính nhất quán và không tự do sáng tạo
Mua nhượng quyền đồng nghĩa với việc cơ sở kinh doanh đi theo một định hướng, khuôn khổ định sẵn. Các chủ quán dường như không có cơ hội để phát triển hay sáng tạo gì trong công việc kinh doanh. Nếu cố tình thay đổi một điều nào đó, đôi khi bạn còn gặp rủi ro bị tước quyền kinh doanh hay rắc rối về các điều khoản.
Tính Rủi ro và cạnh tranh từ các chủ thể kinh doanh cùng chuỗi
Các cửa hàng nhượng quyền chung trong chuỗi cũng là một loại rủi ro của các chủ đầu tư cho hình thức này
Với các hãng, thương hiệu là một món hàng họ có thể bán được cho nhiều người. Họ bán cho bạn, và họ cũng có thể sẽ bán cho hàng chục, hàng trăm người khác. Sự cạnh tranh giữa các cửa hàng trong chuỗi nhượng quyền có thể là một bài toán đau đầu cho chủ đầu tư.
Bên cạnh đó, các cửa hàng trong chuỗi đôi khi có ảnh hưởng tiêu cực đến nhau. Nếu một cửa hàng có phốt với khách hàng, tai tiếng không chỉ dừng lại ở đó mà các cơ sở khác cũng có thể vạ lây.
KẾT
Mua nhượng quyền kinh doanh là một xu hướng, một cơ hội kinh doanh tốt nhưng cũng là một thách thức không hề nhỏ với bất cứ ai, đặc biệt là lĩnh vực dịch vụ. Một điều bạn cần làm là tìm hiểu thật kĩ, hiểu rõ cách vận hành của nhượng quyền, những giá trị mình đang sở hữu cũng như hướng đến để tính toán và tìm ra lựa chọn phù hợp nhất cho cơ sở kinh doanh của mình.
